Nijer Cumhurbaşkanı seçilen Muhammed Barzoum, 26 Temmuz’da kendisini kişisel olarak korumakla görevli başkanlık muhafızları tarafından devrildi. bazyum, Nijer1960 yılında Fransa Bağımsızlıktan bu yana seçilen ilk liderdi. Bazoum’u gözaltına alan askerler, ülke anayasasını askıya aldıklarını açıkladılar ve cumhurbaşkanlığı yetkilerini General Abdourahmane Tchiani’nin devraldığını bildirdiler. Nijer Rusya, Türkiye’deki darbeye destek veren ülkelerden biri olurken, gösterilerde bazı kişilerin Rus bayrağı taşıdığı da görüldü. Olayın nedeni kısa sürede anlaşıldı. Rus paralı asker grubu Wagner’in ülkedeki Uranyum başta olmak üzere çeşitli madenleri satarak askeri faaliyetlerine mali kaynak sağlamayı planladığı öğrenildi.
NİJER NEDEN ÖNEMLİ BİR ÜLKEDİR?
NijerYüzölçümü bakımından Batı Afrika en büyük ülkesi. Siyasi olarak, son yıllarda art arda darbeler yaşayan komşuları Mali ve Burkina Faso ile birlikte göreceli demokratik istikrarın bir örneği olarak kabul edilebilir. Stratejik olarak ülkede Fransız ve ABD üsleri bulunuyor ve Nijer bu ülkelerin İslamcı gruplarla savaşlarında önemli bir “ortak” olarak görülüyor. Hatta ABD Dışişleri Bakanlığı, Nijer’i “kıyı bölgesinin istikrarının anahtarı” ve IŞİD veya Al-Rule gibi İslamcı gruplara karşı yürütülen çabalarda “güvenilir bir terörle mücadele ortağı” olarak tanımladı. Ekonomik olarak Nijer, topraklarındaki uranyum madenleri açısından büyük değere sahip ve dünya urunyum üretiminin yüzde 7’sini üretiyor. Bu radyoaktif madde ülke ekonomisi için o kadar önemli ki başkent Niamey’deki en büyük caddelerden birine Uranyum Bulvarı adı verildi.
DARBEYE KİM DESTEK VERDİ?
Afrika Sahil olarak bilinen bu orta kuşak, dünyanın en çalkantılı ve istikrarsız bölgelerinden biri olup, son yıllarda demokrasinin daha da gerilediği görülmektedir. Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun birleştiği sınır bölgelerinde İslamcı silahlı gruplar güçlendi, bölgeleri kesin olarak kontrol ediyor ve saldırılar düzenliyor. Nijer İslamcılarla mücadelede komşuları Mali ve Burkina Faso’ya göre daha başarılı olsa da, sürekli büyüyen bu istikrarsızlık, bazı çevrelerde sorunun ancak sert askeri müdahalelerle çözülebileceği inancını güçlendirdi. Darbenin tabandan belirli kesimlerden aldığı halk desteğinin arkasında kısmen bu var. Ancak askeri cuntanın İslamcı militanlarla mücadelede devrik hükümetten daha başarılı olacağının garantisi yok. Komşu Mali ve Burkina Faso’daki darbeler, isyancılarla şevk açısından pek bir fark yaratmadı. Bölgedeki siyasi istikrarsızlığın etkilerine iklim değişikliğinin neden olduğu Sahra’dan kıyılara doğru genişleyen çölleşmenin yarattığı zorlukları da eklemek mümkün. Uzmanlar, kıyı bölgesindeki sıcaklığın dünyanın herhangi bir yerinden daha hızlı yükseldiğini söylüyor.
DARBEYE HANGİ ÜLKELER TEPKİ VERDİ?
Nijer’i 1960 öncesi bir koloni olarak yönetti Fransa derhal askeri yönetimi mümkün olan en güçlü ifadelerle kınadı. Fransa Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Cumhurbaşkanı Bazoum’un ülkenin tek meşru lideri olduğu ve Fransa’nın General Tchiani liderliğindeki darbeyi tanımadığına dikkat çekildi. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, tutuklu Başkan Bazoum’un derhal serbest bırakılmasını talep etti. Afrika Birliği, AB ve BM darbeyi kınayan açıklamalar yaptı. Batı Afrika ülkeleri ekonomik birliği ECOWAS, darbe liderliğine 6 Ağustos Pazar gecesi saat 23:00’e kadar süre verdi ve darbeyi bitirmek için gerekirse askeri müdahaleyi de içeren bir plan açıkladı. Fransa da ECOWAS’ın attığı her adımı destekleyeceğini belirtti. Darbeye destek veren tek ses Rusya’daki paralı asker şirketi Wagner’den geldi. Şirketin lideri Yevgeny Prigojin, darbeyi bir zafer olarak nitelendirdi. Wagnerian yanlısı Telegram kanalında Prigojin’in “Nijer’de yaşananlar Nijer halkının sömürgecilerle mücadelesinden başka bir şey değildir” dediği aktarıldı, ancak bu sözler kendisinin de söylediği gibi bağımsız kaynaklar tarafından doğrulanmadı.
HANGİ ÜLKELER ECOWAS’TADIR VE MÜDAHALE NASIL PLANLANIR?
Batı Afrika Ekonomik Birliği üyesi ülkeler, Nijer’deki askeri darbeyi sona erdirmek için askeri müdahale de dahil olmak üzere bir plan açıkladılar. Darbe liderliğine verilen ültimatomdaki süre de Pazar gecesi sona erdi. Fransa da ECOWAS’ın attığı her adımı destekleyeceğini açıklamıştı. ECOWAS’ın müdahale planına göre saldırı yapılacak yerler birliğe üye devletlerin başkanları tarafından belirlenecek. Açıklama, ECOWAS’ın Siyasi İşler, Barış ve Güvenlik Komiseri Abdel-Fatau Musah tarafından yapıldı.
Nijerya’nın başkenti Abuja’da düzenlenen üç günlük kapalı zirvenin ardından konuşan Musah, “Gerekli kaynaklar da dahil olmak üzere bir müdahalenin tüm detayları masaya yatırıldı.” 15 ülkeyi kapsayan birlik, darbe sonrası Nijer’e yaptırımlar uygulamaya başladı. Analiz için bu ülkeye yapılan ziyaret analizsiz kaldı.
Musah yaptığı açıklamada diplomasinin işlemesini istediklerini de vurguladı ve darbe yönetimini geri adım atmaya davet etti. Nijerya Devlet Lideri Bola Ahmed Tinubu da hükümetini askeri hazırlık yapmaya davet etti. Senegal de asker gönderme sözü veriyor. Şimdi ECOWAS tarafından askeri bir girişim başlatıldığına dair bir rapor var. haberler
NİJER’DE RUSYA VE WAGNER’E NE OLDU?
Hem cihatçı grupların hem de bölgede faaliyet gösteren Wagner çetelerinin Nijer siyaseti üzerinde farklı etkileri oldu. Geçen hafta Nijer’de darbe lehine gösteri yapan bazı grupların ulusal bayrağın yanı sıra Rus bayrağını da taşıdıkları görüldü. Darbeden önce Başkan Bazoum, Wagner’in hükümetine karşı bir “dezenformasyon kampanyası” yürüttüğünden şikayet etmişti. Birçok Afrika ülkesinde mayın işleterek askeri faaliyetlerine maddi kaynak sağlayan Wagner’in Nijer’de başta Uranyum olmak üzere çeşitli madenlere de gözünün olduğunu iddia etmek zor olmayacaktır. ABD, Wagner güçlerinin Başkan Bazoum’un devrilmesinde rol oynadığına dair bir kanıt olmadığını söylüyor, ancak durumun değişken olduğuna dikkat çekiyor. Nijer’de darbeyle yönetimi devralan yeni liderliğin, eski hükümetin Batılı ülkelerle ittifakından uzaklaşıp Rusya’ya yaklaşabileceğine dair bazı ipuçları var. Böyle bir durumda Nijer, askeri darbe sonrası Rusya’ya yakınlaşan komşuları Burkina Faso ve Mali’nin izinden gidecek.
AFRİKA’DAN KUZEYE ETKİSİ VAR MI?
Devrik Bazoum hükümeti, göçmenlerin Akdeniz üzerinden Avrupa’ya akışını önlemek için Avrupa ülkeleriyle işbirliği yapıyordu. Bu çerçevede Libya’daki kamplarda toplanan yüzbinlerce göçmeni geri almayı kabul etmişti. Ayrıca Nijer’in devrik hükümeti, diğer Batı Afrika ülkelerinden kuzeye insan kaçakçılığı yapan ağlara karşı da operasyonlar yürütüyordu. Yeni yönetimin bu konuda nasıl davranacağı bilinmiyor. Bu nedenle AB ülkelerinin Nijer’e yönelik tutumlarında ve sorunlarında bu faktörün de rol oynadığı söylenebilir.
